همه شما درمورد اهمیت آب به عنوان مایه حیات بشر و همه موجودات زنده ، آگاهی دارید . آب در فرهنگ اسلامی ، سمبل حیات ، مایه پاکی و رفع آلودگی ، سرمایه عمومی و بهترین نوشیدنی معرفی شده است . کلمه " ماء " ( آب ) 59 بار در قرآن بکار رفته است . در آیات متعددی ، آب عامل حیات شمرده شده است . خداوند در آیه 30 سوره انبیاء متذکر می شود که : " ما هر چیز زنده ای را از آب قرار دادیم . "

رسول خدا ( ص ) آب را بهترین نوشیدنی در دنیا و آخرت دانسته ( بحار الانوار ، ج 66 - ص 56 ) و امام رضا (ع) از اهل بیت ایشان ، مزه آب را ، به مزه و طعم زندگی توصیف کرده است . ( بحار الانوار ، ج 49 ، ص 99 )

آب های شیرین و شور ، از موضوعات مورد بحث در رشته آب شناسی است . اشاره به این مسئله در قرآن ، توجه اندیشمندان را به خود جلب کرده است . در آیه 53 سوره فرقان می خوانیم :

" او کسی است که دو دریا را در کنار هم قرار داد ، یکی گوارا و شیرین و دیگری شور و تلخ و در میان آنها برزخی قرار داد تا با هم مخلوط نشوند و از هم منفصل و جدا باشند . "

بسیاری از نکاتی را که قرآن درمورد دریاها مطرح کرده است ، بشر قرنها از آن بی اطلاع بود و به آن توجه نداشت . آیه61 سوره نمل با اشاره به مرز میان آب شور و شیرین ، آن را نشانه قدرت خداوند ذکر می کند و

می فرماید : « یا کسی که زمین را مسقر و آرام قرار داد و میان آن نهرهایی روان ساخت و برای آن کوههای ثابت و پابرجا ایجاد کرد و میان دو دریا مانعی قرار داد ( تا با هم مخلوط نشوند ، با این حال ) آیا معبودی با خدا است ؟ نه ، بلکه اکثر آنها نمی‏ دانند . »

همچنین در آِیه 12 سوره فاطر آمده است : " دو دریا یکسان نیستند . این یکی ، دریایی است که آبش گوارا و شیرین و نوشیدنش خوشگوار است ، و آن یکی ، شور و تلخ و گلوگیر است ، ( اما ) از هر دو گوشتی تازه می‏ خورید و وسایل زینتی استخراج کرده می‏ پوشید ، و کشتیها را در آن می‏ بینی که آبها را می‏ شکافند ( و به سوی مقصد پیش می‏ روند ) تا از فضل خداوند بهره گیرید و شاید شکر ( نعمتهای او را ) بجا آورید . "

با پیشرفت دانش روشن شد که سفره های آب شیرین در ساحل در کنار دریا یافت می شود ، بدون آنکه شوری آب دریا در آنها اثر کند . ازآنجا که وزن مخصوص آب شیرین کمتر از وزن مخصوص آب شور است ، در نواحی ساحلی ، آب شیرین در روی آب شور دریا قرار می گیرد . میان آب شیرین و آب شور دریا ، حدّ و مرزی وجود دارد که آن را سطح تداخل یا سطح مشترک می نامند . در مناطق ساحلی ، بیشترین تنوع موجودات زنده یافت می شود . این مناطق حداکثر 200 متر عمق دارند و نور خورشید می تواند در آنها نفوذ کند . در نتیجه ، انواع موجودات اعم از جُلبکها ، نرم تنان و ماهیها در این محیط ها رشد می کنند و اینها یکی از منابع مهم تامین غذای انسانها بشمار می روند . علاوه بر آن ، مناطق ساحلی از نظر رسوبات و تشکیل آهن ، منگنز ، آلومینیوم و سایر املاح و فلزاتی که ذخایری با ارزش هستند ، از اهمیت برخوردارند .

مصداق های مختلفی از دریاهای شوری وجود دارد که هر یک ترکیبات و خصوصیات خاص خود را دارند و با هم مخلوط نمی‌شوند . مانند دریای احمر و اقیانوس هند . نمک و گرما در دریای احمر بیشتر از اقیانوس هند است . میان آنها آبی وجود دارد که از نظر خصوصیات ، حد متوسط این دو دریا است . اقیانوسها نیز درواقع از دریاهای متعددی تشکیل شده‌اند که از نظر غلظت ، دما ، ترکیب و شرایط زیستی با هم فرق دارند ، ولی مرز ناپیدایی میان آنها وجود دارد و مانع مخلوط شدن آب آنها می شود . در قرن بیستم با عکس برداری از اقیانوسها توسط ماهواره‌ های پیشرفته ، دانشمندان به این موضوع پی بردند . اقیانوس شناسان با مشاهده تفاوت رنگ آبهای اقیانوسها ، آنها را بررسی کرده و دریافتند که اقیانوسها درواقع از دریاهایی تشکیل شده اند که به هم متصل اند ، ولی از مرز مشخصی فراتر نمی ‌روند و با هم مخلوط نمی ‌شوند .

درواقع ، یک نیروی فیزیکی به نام " کشش سطحی " موجب می شود که آبهای دو دریا با خصوصیات مختلف با هم مخلوط نشوند . کشش سطحی ایجاد شده توسط اختلاف چگالی آبهای آنها ، درست مانند یک دیوار نازک بین آنها عمل می کند و مانع اختلاط آب دریاها می شود . با آْنکه موجهای بزرگ و جریان های قوی در این دریاها وجود دارد ، این دریاها مخلوط نمی شوند و مرز حائل میان آنها از بین نمی رود .

دکتر موریس بوکای ، اندیشمند و پزشک فرانسوی می گوید : « هیچیک از آیات قرآن درباره دریاها ، با

عقاید ، اساطیر یا خرافات موجود در عصر نزول قرآن ، همخوانی ندارد . آیاتی از قرآن که به بحث درباره اقیانوسها و دریاها می پردازند ، موضوعاتی قابل تامل و اندیشیدن هستند و نشانه هایی از قدرت خداوند هستند . » وی می افزاید : « اکنون پدیده عدم اختلاط فوری آبهای شور دریاها با آبهای شیرین رودهای بزرگ ، به خوبی شناخته شده است . برخی تصور می کنند که منظور قرآن از این پدیده ، اشاره به دجله و فرات است ، اما رودهای بزرگ زیادی مثل می سی سی پی و یانگ تسه ، همان خصوصیات را دارند . این آیات ، علاوه بر آنکه اعجاز بشمار می روند ، بشر را به منافع حاصل از آبهای شیرین و شور مثل مرجان ، مروارید و سایر اشیاء و زیورهای ارزشمند توجه می دهند و خواننده را به تامل فرا می خوانند . »

آیاتی که به فاصله دریاها اشاره دارند ، دارای نکات معرفتی نیز هستند . مفسران تفسیر دیگری از این آیات ارائه کرده اند . به تعبیر آنها اینکه خداوند دو آب شیرین و شور را به هم نزدیک کرد ، ولی آنها را در هم نیامیخت ، نمادی از تفاوت مومن و کافر است . در تفسیر این آیات گفته شده با آنکه مؤمن و کافر هر دو در روی زمین در کنار هم زندگی می کنند ، درعین حال با هم یکی نیستند .

در این آیات ، مؤمن و کافر به آب گوارا و آب شور تشبیه شده اند ، بدین معنا که مومن و کافر هرچند در بسیاری از مظاهر زندگی شبیه به هم هستند ، اما در طی مراحل رشد و کمال ، یکسان نیستند . مؤمن دارای فطرتی پاک و اصیل است که به واسطه سرشت پاک و اعمال نیک خود ، سعادت ابدی را کسب می کند . اما کافر با انحراف از فطرت انسانی خود ، هلاک و گمراه می شود . این دو ، مانند آبهای شور و شیرین گرچه در بسیاری از امور متعارف زندگی مشترکند و از نعمتهای الهی نظیر ماهی و انواع خوراکیها مثل هم بهره می برند ، اما در هدف و مقصد زندگی از هم بسیار فاصله دارند .

خدای متعال در آیه 39 سوره نور ، اعمال کافران را به سرابی تشبیه می کند . شخص تشنه ، سراب را آب تصور می کند ، اما هنگامی که به آن می رسد ، درمی یابد که به چیزی دست نیافته است . کافرانی که از نور ایمان بی بهره اند ، در تاریکی و ظلمت شدید بسر می برند . آیه 40 سوره نور ، ظلمتی را که کافران در آن قرار دارند ، به تاریکیهای موجود در اعماق اقیانوسها تشبیه کرده است . لازم به ذکر است در اعماق اقیانوسها ، موجهایی بر روی هم قرار دارند و فضایی کاملا تاریک بوجود آمده است . بر طبق علم اقیانوس شناسی بین 3 تا 30 درصد نور خورشید در سطح دریا بازتاب می یابد . سپس ، در عمق 200 متری دریا ، تقریبا تمامی رنگهای طیف نور - بجز رنگ آبی - جذب می شوند . در این آیات آمده است : « کسانی که کافر شدند اعمالشان همچون سرابی است در یک کویر ، که انسان تشنه آن را از دور آب می‏ پندارد ، اما هنگامی که به سراغ آن می‏ آید ، چیزی نمی‏ یابد ! و خدا را نزد آن می‏یابد ... » ، « یا همچون ظلماتی در یک دریای عمیق و پهناور ، که موج آن را پوشانده ، و بر فراز آن موج دیگری است ، و بر فراز آن ابری تاریک است ، ظلمتهایی است یکی بر فراز دیگری ... » ( نور آیات 39 و 40 )

نکته ای که متفکران را به حیرت افکنده ، اشاره خداوند متعال به وجود دو موج در دریاهاست . با تکامل تکنولوژی و فرستادن زیر دریایی های پیشرفته به اعماق اقیانوسها ، دانشمندان متوجه شدند که به علت غلظت بیشتر آبهای واقع در اعماق دریاها ( در مقایسه با آبهای سطحی ) دو نوع موج در درون آنها پدید می آید . موجهای داخلی و موجهای سطحی / امواج لایه زیرین که تاریک هستند دیده نمی شوند ، اما امواج فوقانی قابل رؤیتند . گویی امواج بر هم انباشته شده و موجی بر روی موج قرار دارد !

پروفسور دوگارو ، اقیانوس شناس آلمانی ، پدیده امواج بر فراز یکدیگر را حقیقتی علمی و کاملا روشن می دانست . درعین حال ، وی بر این باور بود : « با پیشرفت علم ، نیازی به دین نیست . » اما وقتی آیات سوره نور را شنید ، با شگفتی اظهار داشت : " امکان ندارد این سخنان انسان باشد . این آیات دلیلی بر اعجاز دین اسلام است . »

حال باید اندیشید آیا بشری که هزار و چهار صد سال پیش در بیابانهای خشک و سوزان عربستان می زیسته ، می توانست بدون اتکاء به علم الهی از موجهای داخلی در اعماق اقیانوسها خبر دهد ؟ اینجاست که باید دربرابر قرآن و اعجاز آن فروتنی نمود و در این آیه زیبا تامل کرد که می فرماید : « مسلماً در آفرینش آسمانها و زمین ، و آمد و رفتِ شب و روز ، نشانه‏ های ( روشنی ) برای خردمندان است . " ( آل عمران - 190 )